گال چیست و چگونه درمان میشود؟
گال (Scabies) — علت، تشخیص، درمان و پیشگیری (راهنمای کامل)
گال یا جرب (Scabies) یک عفونت پوستی بسیار مسری است که توسط کنهٔ ریز سارکوپتس اسکابئی ایجاد میشود. در این مقاله بهصورت ساده و علمی علل، علائم، روشهای تشخیص، گزینههای درمانی (شامل محلول بنزیل بنزوات ۲۵٪ تیآمو) و نکات پیشگیری پرداختهایم.
علت بهوجود آمدن گال چیست؟
گال ناشی از حملهٔ کنههای ریز هشتپا (مایت) به لایهٔ خارجی پوست است. کنههای ماده داخل پوست کانال ایجاد کرده، تخم میگذارند و باعث واکنش التهابی و خارش میشوند. شایعترین راه انتقال، تماس نزدیک پوست با پوست است؛ اما لباس، ملحفه یا حولهٔ آلوده نیز میتواند نقش داشته باشد.
گال چیست؟ (آمار و توضیح کوتاه)
بیش از ۲۰۰ میلیون مورد گال در جهان گزارش شده است. علامتهای بالینی میتواند در رنگهای مختلف پوست، از قرمز تا قهوهای یا خاکستری، خودش را نشان دهد. شناخت سریع علائم به درمان سریعتر و جلوگیری از شیوع کمک میکند.
علائم گال
بعد از تماس اولیه معمولاً بین ۲ تا ۵ هفته طول میکشد تا علائم اولیه ظاهر شوند؛ در دفعات بعدی علائم ممکن است ظرف ۱ تا ۴ روز بروز کنند. مشخصهٔ اصلی عبارت است از:
- خارش شدید که اغلب در شب بیشتر میشود
- بثورات برجسته، گزشهای کوچک، و جوشهای زیرپوستی
- خطوط بسیار نازک یا مسیر حرکت کنهها که گاهی قابل مشاهده است
نواحی معمول درگیر
معمولاً نواحی زیر بیشتر درگیر میشوند:
- مچ دست و بین انگشتان
- آرنج و زیربغل
- سینه (نوک سینه)، ناحیهٔ تناسلی، کمر و باسن
مکانیسم ایجاد بیماری
کنهها با حفر کانال در لایهٔ شاخی پوست زندگی و تخمگذاری میکنند. پاسخ ایمنی بدن به کنه و ضایعات آن منجر به التهاب و خارش میشود. اگر درمان نشود، کنهها میتوانند چند هفته تا چند ماه بر روی بدن باقی بمانند و موجب شیوع شوند.
آیا ممکن است از حیوانات گال بگیریم؟
کنههای گال انسانزا معمولاً از حیوانات خانگی منتقل نمیشوند. حیوانات ممکن است نوع دیگری از گال را داشته باشند (gale حیوانی) که عمدتاً به انسان منتقل نمیشود یا انتقال آن موقتی است.
انواع گال
- گال معمولی: شایعترین نوع با خارش و بثورات موضعی.
- گال ندولار (گرهای): جوشها و گرههای خارشدار، مخصوصاً اطراف نواحی تناسلی و زیربغل.
- گال نروژی (کرستی): فرم شدید و بسیار واگیردار که در افراد با ایمنی ضعیف ایجاد میشود و پوستههای ضخیم دارد.
عوارض احتمالی گال
در مواردی که گال درمان نشود، خطر عفونتهای باکتریایی ثانویه وجود دارد که میتواند منجر به عوارض جدی مانند عفونت خون (سپتیسمی) یا پیامدهای کلیوی گردد. همچنین خارش مزمن ممکن است منجر به اختلالات خواب و کاهش کیفیت زندگی شود.
تشخیص گال
تشخیص اغلب بالینی است؛ پزشک با معاینه و مشاهدهٔ مسیرهای روی پوست میتواند تشخیص دهد. در موارد شک، نمونهبرداری، تست جوهر یا دیدن کنه زیر میکروسکوپ ممکن است لازم باشد.
درمان گال — گزینهها و نکات کلیدی
درمان گال معمولاً شامل داروهای موضعی (کرم، لوسیون یا محلول) است. اغلب داروها شبها استفاده میشوند چرا که کنهها در شب فعالترند. بعضی گزینههای درمانی رایج:
- کرم پرمترین ۵٪
- لوسیون بنزیل بنزوات ۲۵٪ (محصولات تیآمو یکی از گزینهها)
- پماد یا کرم گوگرد ۱۰٪
- کروتامیتون ۱۰٪
- لوسیون لیندان 1٪ (استفاده با احتیاط و طبق دستور پزشک)
داروهای کمکی برای تسکین خارش
- آنتیهیستامینهای خوراکی برای کاهش خارش شبانه
- لوسیونها یا کرمهای موضعی تسکیندهنده (مثلاً پراموکسین)
- آنتیبیوتیک اگر ثانویه شدن عفونت وجود داشته باشد
مواردی که ایورمکتین تجویز میشود
در گال مقاوم، گال نروژی، یا مواردی که وسعت بدن بالاست، ممکن است پزشک داروی خوراکی مانند ایورمکتین را تجویز کند. این تصمیم حتماً باید توسط پزشک متخصص گرفته شود.
درمانهای طبیعی — احتیاط و هشدار
برخی درمانهای خانگی و طبیعی (روغن درخت چای، آلوئهورا و ...) ممکن است ناراحتی را کاهش دهند اما اثبات علمی کافی ندارند و میتوانند گاهی باعث سوزش یا تحریک شوند. درمانهای طبیعی را فقط بهعنوان تکمیلی و با احتیاط و مشورت پزشک در نظر بگیرید.
راههای انتقال و پیشگیری
راههای شایع انتقال:
- تماس مستقیم پوست با پوست (شایعترین)
- اشتراک لباس، حوله یا ملحفهٔ آلوده
- محیطهای با تماس نزدیک طولانی (خوابگاهها، مراکز نگهداری و ...)
نکات پیشگیری: اجتناب از تماس مستقیم با فرد مبتلا، شستوشوی لباس و ملحفه با آب داغ (حدود ۵۰°C) و اتو کردن یا خشکشویی اقلام غیرقابل شستوشو برای حداقل ۲–۳ روز.
چه افرادی در معرض خطر بیشتری هستند؟
هر کسی میتواند مبتلا شود؛ اما محیطهای جمعی و افرادی با سیستم ایمنی ضعیف (مثلاً مبتلایان به HIV یا افراد تحت سرکوب ایمنی) در معرض فرمهای شدیدتر مثل گال نروژی هستند.
تفاوت گال با ساس (مایت رختخواب)
کنهٔ گال (سارکوپتس) در زیر پوست زندگی و تخمگذاری میکند؛ در حالی که ساس/ککها (مانند مایت رختخواب) از بیرون پوست تغذیه میکنند و معمولاً بهصورت خوشهای قابل رؤیتاند.
(برای دستور مصرف و نکات ایمنی، توضیحات محصول را در صفحهٔ خرید مطالعه کنید.)
پرسشهای متداول (FAQ)
آیا گال خودبهخود خوب میشود؟
خیر. گال معمولاً خودبهخود از بین نمیرود و نیاز به درمان دارویی تجویزی دارد.
آیا کودکان هم میتوانند مبتلا شوند؟
بله، گال در کودکان نیز دیده میشود؛ برای کودکان زیر ۵ سال نیاز به مشورت پزشک است و برخی داروها برای این گروه مناسب نیستند.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنم؟
در صورت خارش شدید، انتشار سریع بثورات، یا مشکوک بودن به عفونت ثانویه (ترشح، التهاب شدید، تب) فوراً به پزشک مراجعه کنید.
نتیجهگیری: گال یک بیماری قابلدرمان است — بهمحض مشاهده علائم، تشخیص و درمان سریع میتواند از شیوع و عوارض جلوگیری کند. محلول بنزیل بنزوات ۲۵٪ تیآمو یکی از گزینههای تخصصی و مؤثر برای درمان است.
نوشته شده توسط تیم داروسازان تیآمو. برای اطلاعات دقیقتر و مشاوره تخصصی، با داروساز یا پزشک خود تماس بگیرید.
